Czym jest rozwód w świetle polskiego prawa i kiedy jest możliwy?

Rozwód stanowi formalne zakończenie małżeństwa na mocy wyroku sądu. W polskim systemie prawnym jest to instytucja, której celem jest rozwiązanie związku małżeńskiego w sytuacji, gdy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Decyzja o rozwodzie zawsze zapada na podstawie indywidualnej oceny sytuacji danego małżeństwa, z uwzględnieniem licznych przesłanek prawnych i faktycznych.

Prawo rodzinne, a w szczególności przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, reguluje szczegółowo przesłanki, tryb oraz skutki orzeczenia rozwodu. Z racji powagi sprawy oraz jej wpływu na życie małżonków, dzieci i ich sytuację materialną, każda sprawa rozwodowa rozpatrywana jest na drodze postępowania sądowego.

Definicja rozwodu według polskiego prawa

Zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd może orzec rozwód, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Oznacza to, że musi dojść do ustania trzech więzi: emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej. Ich brak musi mieć charakter trwały, czyli niemożliwy do odbudowania.

Rozwód w Polsce może zostać orzeczony wyłącznie przez sąd okręgowy. Sąd bada nie tylko sam fakt rozkładu pożycia, ale również inne czynniki, w tym dobro wspólnych małoletnich dzieci, a także to, czy orzeczenie rozwodu nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Przesłanki umożliwiające orzeczenie rozwodu

Warunkiem koniecznym do uzyskania rozwodu jest zaistnienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd bada każdy przypadek indywidualnie, oceniając brak więzi duchowej (miłości, przywiązania), fizycznej (kontaktu cielesnego, współżycia) oraz gospodarczej (prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego).

Dodatkowo, sąd musi ustalić, że rozwód nie zaszkodzi dobru wspólnych małoletnich dzieci małżonków oraz nie pozostaje sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Jeśli którakolwiek z tych przesłanek nie zostanie spełniona, rozwód nie zostanie orzeczony, nawet jeśli doszło do rozkładu pożycia.

Procedura sądowa w sprawie o rozwód

Postępowanie rozwodowe rozpoczyna się od złożenia pozwu rozwodowego w sądzie okręgowym. Pozew składa jeden z małżonków w sądzie właściwym według miejsca zamieszkania drugiego małżonka lub – w jego braku – własnego miejsca zamieszkania. W pozwie należy wskazać żądanie – czy rozwód ma być orzeczony z orzekaniem o winie, czy bez.

W trakcie procesu sąd zbiera i ocenia dowody: przesłuchuje strony, może przesłuchać świadków, analizuje dokumenty, a także – w przypadku, gdy małżonkowie posiadają dzieci – opinię biegłych sądowych z opiniodawczych zespołów specjalistów sądowych (OZSS). Sąd może również przeprowadzić mediację. Wyrok kończący postępowanie może wydawać orzeczenia dotyczące alimentów, władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz sposobu korzystania z mieszkania.

Skutki prawne rozwodu dla małżonków

Orzeczenie rozwodu wpływa istotnie na sytuację prawną byłych małżonków. Przede wszystkim ustaje wspólność majątkowa małżeńska, a byli małżonkowie mogą dochodzić podziału majątku wspólnego. Dodatkowo, o ile sąd nie orzeknie inaczej, nazwisko po rozwodzie pozostaje bez zmian, chociaż były małżonek może złożyć wniosek o powrót do nazwiska panieńskiego lub wcześniejszego.

W przypadku orzeczenia rozwodu z winy jednego z małżonków, możliwe jest zasądzenie alimentów na rzecz małżonka niewinnego, jeśli pogorszył się jego standard życia w wyniku rozwodu. Prawne skutki rozwodu dotyczą również takich aspektów, jak dziedziczenie – byli małżonkowie przestają być wobec siebie spadkobiercami ustawowymi.

Wpływ rozwodu na dzieci i opiekę nad nimi

Sąd rozpatrujący sprawę rozwodową ma obowiązek rozstrzygnąć także o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi. Może pozostawić ją obojgu rodzicom, przyznać ją jednemu lub ograniczyć drugiemu. Decyduje również o kontaktach dziecka z rodzicem, który na co dzień nie sprawuje opieki, oraz o wysokości alimentów.

Dobro dziecka stanowi podstawową przesłankę, którą kieruje się sąd, podejmując decyzje wychowawcze. Konflikty rodzicielskie mogą prowadzić do ograniczenia praw rodzicielskich jednego z rodziców, zwłaszcza jeśli ich postawa zagraża prawidłowemu rozwojowi dziecka. Sąd może także zobowiązać rodziców do uczestnictwa w terapii rodzinnej lub mediacjach, by poprawić komunikację i dobrostan dziecka.

Kiedy rozwód nie jest możliwy?

Chociaż rozwód w polskim prawie możliwy jest w wielu sytuacjach, istnieją przypadki, w których sąd nie może go orzec. Najważniejszą przeszkodą jest sytuacja, gdy rozwód pozostaje sprzeczny z dobrem wspólnych małoletnich dzieci. Jeżeli sąd uzna, że orzeczenie rozwodu spowoduje istotne pogorszenie sytuacji emocjonalnej, socjalnej bądź materialnej dziecka, może odmówić jego orzeczenia.

Inną przesłanką negatywną jest sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Chodzi tutaj o szczególne sytuacje, np. rozwód w sytuacji nieuleczalnej choroby jednego z małżonków, który pozostaje bez środków do życia, lub inna wyjątkowo ciężka sytuacja życiowa. W takich przypadkach sąd może dojść do wniosku, że orzeczenie rozwodu byłoby moralnie niedopuszczalne. Rozwód nie może być również orzeczony na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, jeśli drugi małżonek się na to nie zgadza i nie ma ku temu ważnych powodów.

www.prawnik-katowice.pl – Więcej praktycznych porad prawnych można znaleźć na stronie www.prawnik-katowice.pl.

Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one profesjonalnej porady prawnej i nie mogą zastąpić konsultacji z kwalifikowanym prawnikiem. Przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie treści zawartych w tym artykule, należy skonsultować się ze specjalistą w celu uzyskania indywidualnej porady dostosowanej do konkretnej sytuacji.

Artykuł sponsorowany